امروزه استفاده از روش های طب مکمل و جایگزین در بهداشت و درمان به سرعت در حال افزایش است. متأسفانه به دلیل عدم آگاهی افراد، تبلیغات سوء و تجویز دارو توسط افراد غیرمتخصص، معمولاً مشکلات زیادی گریبان‌گیر افرادی می‌شود که خودسرانه به مصرف این داروها میپردازند.
به گزارش ایفدانا به نقل از روابط عمومی معاونت غذا و دارو دانشگاه ایران-شیوع چاقی و اضافه وزن در همۀ گروه‌های سنی در اغلب کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به سرعت رو به افزایش است و نگرانی روزافزون از این مساله، تمایل افراد به مصرف دارو برای کاهش وزن را بیشتر کرده است. سابقه استفاده از دارو برای کاهش وزن و درمان چاقی بیش از یک قرن می‌باشد. داروهای تجویز شده با مکانیسم های کاهش اشتها، افزایش حس سیری، کاهش جذب مواد غذایی و یا افزایش مصرف انرژی نقش خود را ایفا می کنند.
امروزه استفاده از روشهاي طب مکمل و جایگزین در بهداشت و درمان به سرعت در حال افزایش است. برای نمونه، استفاده از مکملهای غذایی و گیاهان دارویی یا ماده موثره آنها را میتوان نام برد. علاوه بر این، مردم در بسیاري از فرهنگ ها که با همه گیري در حال ظهور چاقی و اضافه وزن مواجه هستند از داروهاي گیاهی، بیشتر استقبال می کنند.
مصرف کنندگان بر این باورند که اجزای این محصولات کاملاً گیاهی و طبیعی اند و می‌توانند به عنوان یک روش موثر و بی خطر در کاهش وزن و درمان چاقی درنظر گرفته شوند. متأسفانه به دليل عدم آگاهي افراد، تبليغات سوء در اين زمينه و تجويز دارو توسط افراد غيرمتخصص، معمولاً مشكلات زيادي گريبان‌گير افرادي مي‌شود كه خودسرانه به مصرف اين داروها ميپردازند.
متاسفانه برخی از تولیدکنندگان فاقد مجوز، برای اثر بخشی بیشتر این محصولات به ظاهر گیاهی، از مواد و داروهای فاقد مجوز در ترکیب این محصولات استفاده می‌کنند؛ از آنجا که وجود و مقدار این ترکیبات غیرمجاز از روی مندرجات بستهبندی یا شکل آنها قابل تشخیص نیست، مصرف كنندگان نسبت به عوارض جانبي و مشكلات سلامتي ناشي از مصرف اين كپسول‌هاي گياهي بي اطلاع مي‌مانند. به دلیل عدم نظارت بر چگونگی تولید و فروش این محصولات به ظاهر طبیعی، که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در شبکه‌های مجازی به فروش می‌رسند، وجود مواد غیرمجاز در ترکیب این محصولات و همچنين عدم انجام آزمایش کنترل ایمنی و اثربخشی توسط مراجع ذیصلاح می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت مصرف کنندگان باشد.(1) بنابر اعلام سازمان بهداشت جهاني، بيشترين گروه دارويي مورد استفاده در فرمولاسيون مكملهاي لاغري گياهي تقلبي، شامل داروهای كاهش دهنده اشتها، ضد اضطراب و ضد افسردگي، ادرارآور و ملين است.
بدین ترتیب است که در مصرف كنندگان مكملهاي لاغري گياهي، عوارض و مشكلات باليني بسياري مانند بيماري‌هاي قلبي عروقي اختلالات كبدي، تغييرات خلق و خوي و رواني، هيجان، بيقراري، گيجي، افسردگي و حتي گاهي اوقات افكار خودكشي گزارش شده است. داروهاي لاغري گياهي غیرمجاز معمولاً در عطاري‌ها به فروش مي‌رسد و یا با آگهي در رسانه های دیداری و شنیداری، به صورت مستقيم به مصرف كنندگان تحويل داده مي‌شود.
سیبوترامین از جمله موادی است که به طور غیرمجاز به ترکیبات گیاهی لاغری اضافه می شود. رایج ترین عارضه آن، افزایش پیامدهاي قلبی - عروقی، نارسایی قلبی و مرگ ناگهانی است. همچنین برخی از مطالعات نشان داده‌اند که سیبوترامین با تغییرات روانی و خلق‌وخو در مصرف‌کنندگان همراه است. به همین علت است که این دارو، مدت هاست از بازارهاي کشورهاي غربی و برخی از کشورهاي آسیایی حذف شده است. ماده غیرمجاز دیگر، فنل فتالئین است که دارویی ملین است. این دارو چندین سال است که به دلیل عوارض سرطانزایی از رده دارویی حذف شده است. وجود فنل فتالئین همراه با سیبوترامین قبلاً در چند فرمولاسیون لاغري گیاهی گزارش شده است. وجود ترکیبات روانگردان از جمله آمفتامين، متامفتامين و متيلن دي اكسي نیز در بعضی از فرآورده های غیرمجاز لاغری گزارش شده است. غیر از این‌ها، وجود فن فلرامين، افدرا و كافئين در بعضی محصولات لاغری نیز به اثبات رسیده که عوارض نامطلوبي مثل خشكي دهان، لرزش دست، افزايش فشارخون، اختلالات خواب، كاهش اشتها، تپش قلب، آسيب كليه و كبد، مشكلات قلبي و عروقي و مرگ در مصرفكنندگان را باعث شده است.
با توجه به روند رو به افزايش مصرف فرآوردههاي لاغري و ذکر این نکته که مصرف كنندگان این اقلام، عمدتاً جوانان مي‌باشند این موضوع، سبب ايجاد اعتياد به مصرف اين مواد غير مجاز مي‌شود، يعني با استفاده از اين قرص‌هاي به ظاهر بي‌ضرر گياهي براي كاهش وزن، در كوتاه مدت موفق به لاغري مي‌شوند، ولي دچار اعتياد و تمايل به مصرف مجدد مي‌شوند كه به مراتب خطرناك‌تر از افزايش وزن خواهد بود. وابستگي جسمي كمتر، ولي وابستگي روحي شديدي ايجاد مي‌كند و منجر به ادامه مصرف روزافزون داروي مذكور مي‌شود.
متاسفانه به دلیل عدم آگاهی افراد، تبلیغات و تجویز محصولات توسط افراد غیر متخصص، مصرف محصولات لاغری گیاهی با کیفیت مشکوک و غیر استاندارد با افزایش درخواست مواجه شده است. در هر صورت با توجه به شیوع بالای چاقی و تلاش افراد چاق برای کاهش وزن نکات زیر باید مد نظر قرار گیرد: کاهش وزن روندی طولانی مدت است که باید به صورت آهسته و پیوسته با هدف گذاری صحیح و دست یافتنی طی شود. در این مسیر ارکان شناخته شده عبارتند از رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی، و تغییر عادات با استفاده از مشاوره‌های روان شناختی یا به عبارت دیگر تغییر شیوه زندگی می‌باشند که باید تحت نظر افراد متخصص به کار گرفته شود. از داروها به عنوان ابزار کمکی همراه موارد فوق میتوان استفاده کرد.
مصرف كنندگان بايد توجه داشته باشند که اگر دارويي، مجوز وزارت بهداشت را ندارد، از اثربخشی یا سلامت مصرف کننده به دنبال مصرف آن، اطلاعی در دسترس نیست؛ و چه بسا از مواد غير مجازي تشكيل شده باشد كه عوارض خطرناكي را براي مصرفكنندگان به بار آورد.
تهیه شده توسط مهندس برات وند کارشناس اداره نظارت و ارزیابی فرآورده های طبیعی، سنتی و مکمل