روند دارودرمانی بیماری آلزایمر چگونه است؟

به گزارش ایفدانا به نقل از  روابط عمومی معاونت غذا و دارو دانشگاه ایران-بیماری آلزایمر، یک اختلال تحلیل رونده مغزی است که منجر به بروز کاهش حافظه، اختلال در فکر، دشواری در پیدا کردن لغت صحیح هنگام صحبت کردن، تغییرات شخصیتی و کاهش عملکردهای شناختی مانند اختلال در قضاوت و تصمیم گیری می شود. سن، مهمترین عامل ایجاد آلزایمر شناخته شده است و وضعیت بیمار بعد از 65 سالگی ممکن است وخیم­تر ­شود.
 
میزان ابتلا به این بیماری، در حال افزایش می­باشد. به­طوری که پیش­بینی می­شود در سال 2025، جمعیت مبتلا به آلزایمر به 25 میلیون نفر در سراسر جهان برسد .

شواهد گسترده ای وجود دارد که بی­علاقگی و بی­تفاوتی، یک سندروم رفتاری مهم در بیماری آلزایمر و در انواع اختلالات اعصاب و روان است. بیماران مبتلا به آلزایمر، علائمی مانند روان پریشی از جمله توهمات پارانوئید و هذیان از خود نشان می­دهند . همچنین علائمی مانند کاهش مداوم حافظه، یادگیری و عملکرد اجرایی، اختلال در تفکر، دشواری در پیدا کردن لغت صحیح  هنگام صحبت کردن و تکلم، تغییرات شخصیتی و کاهش عملکردهای شناختی مانند اختلال در قضاوت، تصمیم­گیری و آپراکسیا (کنش پریشی) در این افراد دیده می­شود .
 
دارودرمانی
این بیماری میتواند به علت تغییرات به هم پیوسته پاتولوژیک مانند تجمع غیرطبیعی پپتید آمیلوئید بتا ، کاهش سطح استیل­کولین، استرس اکسیداتیو و پاسخ های التهابی باشد.

بنابراین درمان دارویی آلزایمر، مبتنی بر استفاده از مهارکننده­های استیل کولین استراز است که اثرات مفیدی بر علائم شناختی، عملکردی و رفتاری بیماری دارند، اما نقش آن­ها در پاتوژنز آلزایمر مشخص نیست. سایر درمان­های دارویی از جمله داروی ممانتین، یک مسدود کننده کانالNMDA  است که برای آلزایمر پیشرفته به کار برده می­شود. همچنین با توجه به اثر آنتی اکسیدانی فلاونوئیدها، به نظر می­رسد این ترکیبات نیز در درمان این اختلال موثر باشند.

داروهای ضد کولین استراز: در بیماری آلزایمر مقدار استیل کولین  که یکی از واسطه‌هایی شیمیایی مداخله گر در حافظه‌است کم می‌شود. داروهای مختلفی برای افزایش مقدار استیل کولین پایانه‌های عصبی استفاده می‌شوند از جمله ریواستیگمین (Exelon)، دونپزیل (Aricept)، و گالانتامین (Razadyne) این داروها سبب بهبود حافظه، عملکرد شناختی و عملکرد اجتماعی بیمار می‌شوندو همچنین تا حدودی رفتارهای غیرطبیعی بیمار را نیز اصلاح می‌کنند. مشکل عمده این داروها عوارض گوارشی، تهوع، استفراغ، دل پیچه و اسهال است که با افزایش تدریجی دارو، مصرف همراه صبحانه و شام و با مایعات یا آب میوه از شدت عوارض کاسته می‌شود.

ممانتین (Ebixa, Namenda): داروی دیگری که در درمان موارد متوسط تا شدید بیماری آلزایمر استفاده می‌شود و تا حدودی هم اثرات محافظتی بر روی سلولهای مغزی دارد ممانتین است. این دارو نیز سبب بهتر شدن توانایی شناختی و حافظه بیمار می‌شود. گیجی و منگی مهمترین عوارض این دارو هستند. دارو را می‌توان همراه با غذا مصرف کرد.

ترکیبات گیاهی: در سال­های اخیر، دانشمندان به دلیل عدم موفقیت در کشف روش­های جایگزین دارو، به محصولات طبیعی و ترکیبات گیاهی روی آورده­اند. علاوه بر این، محصولات طبیعی، عوارض جانبی کمتری نشان می­دهند و پایبندی بیماران به درمان بیش­تر است. گیاه خارمریم (Silybum marianum) یک گیاه دارویی است که هزاران سال است به عنوان درمانی برای انواع بیماری­ها استفاده می­شود. سیلی­مارین  که از دانه و میوه گیاه خارمریم استخراج میشود، یک ماده پلی­فنولیک است که شامل چهار فلاونولیگنان به نام های سیلیبین، ایزوسیلیبین، سیلیدیانین و سیلیکریستین است. درمیان آن ها سیلیبین بیشترین فعالیت بیولوژیکی و آنتی هپاتوتوکسیسیته را داراست. سیلیبن دارای اثرات آنتی اکسیدانی، آنتی فیبروتیک، ضدالتهابی، آنتی­پراکسیداسیون لیپیدی و تنظیم­کنندگی سیستم ایمنی است و در بالین جهت درمان کبد چرب، سیروز کبدی، هپاتیت سمی و هپاتیت ویروسی مورد استفاده قرار می­گیرد. مزایای استفاده از این ترکیب اثربخشی بالا و سمیت کم آن است. با توجه به فرآیند ایجاد آلزایمر که شامل استرس­اکسیداتیو و پاسخ های التهابی می باشد. بنابراین به نظر می­رسد می­توان از آنتی­اکسیدان هایی مانند فلاوونوئید­ها جهت درمان بیماری آلزایمر استفاده نمود.
 
 
البته با توجه به اینکه سیلیبین هنگام مصرف خوراکی و در نتیجه قرار گرفتن در معرض مایعات معده، تخریب می­شود و از سوی دیگر حلالیت کمی در آب دارد، فراهمی زیستی خوراکی آن اندک است. لازم به ذکر است مغز ارگان بسیار حساسی می­باشد که دارای سد­­های خونی پیچیده و تکامل یافته­ای است. درمان اختلالات و بیماری­های مربوط به سیستم اعصاب مرکزی (CNS) به علت موانع فیزیولوژیکی، متابولیکی و بیوشیمیایی ناشی از این سدها به یک چالش تبدیل شده است.  

نتیجه گیری
با توجه به اهمیت و شیوع بیماری آلزایمر، انتخاب و استفاده ازمناسب ترین دارو جهت کند کردن روند بیماری بطوریکه که عوارض کمتری برای بیمار داشته باشد و پذیرش بیمار برای آن دارو مناسب باشد اهمیت زیادی دارد. ترکیبات گیاهی بدلیل عوارض کمتر پذیرش خوبی در بین بیماران دارند اما باید توجه داشت که با توجه به ویژگی های ساختاری برخی از این مواد، دارورسانی با مشکلاتی مواجه است. لازم به ذکر است مغز ارگان بسیار حساسی می­باشد که دارای سد­­های خونی پیچیده و تکامل یافته­ای است. درمان اختلالات و بیماری­های مربوط به سیستم اعصاب مرکزی (CNS) به علت موانع فیزیولوژیکی، متابولیکی و بیوشیمیایی ناشی از این سدها به یک چالش تبدیل شده است. لذا سیستم­های دارورسانی نوین بطور مثال سیستم های مبتنی بر نانوذرات ، چشم­ انداز مناسبی برای بهبود دارورسانی خوراکی عوامل چربی­دوست مانند سیلیبین نشان داده­اند. و می‌توانند بر مشکلات ناشی از محلولیت کم دارویی غلبه کنند. همچنین دارو را از فرآیند‌های شیمیایی و فیزیکی ناشی از تخریب و تبخیر حفظ می‌کنند. این سیستم امکان دارورسانی هدفمند وعبور دارو از سد‌های بیولوژیکی فراوانی را فراهم می‌کند و در نتیجه با بهبود پایداری وخصوصیات فارماکوکینتیکی و توزیع زیستی دارو، امکان دارودرمانی کارآمدتری را فراهم می‌سازد.
 
مترجم: دکتر سیده نگین کسائی کارشناس مدیریت نظارت بر دارو و موا داعتیاد آور معاونت غذا و دارو ایران